Holanda, Dse.nl, Holandês

De enige constante is verandering

Net als alle levende talen ontwikkelt onze taal zich ook nog steeds. Er komen ieder jaar weer nieuwe woorden bij. Woorden verdwijnen echter niet zo snel. De spellingswijze kan in de loop der tijd veranderen, maar ieder gedrukt of gepubliceerd woord zal lang blijven bestaan. Dat wil echter niet zeggen dat ieder gepubliceerd woord actief gebruikt zal worden.

Sommige woorden gebruiken we nu veel minder vaak dan tien, vijftig of honderd jaar geleden. Zo noemde een van mijn oma’s mij vroeger wel eens een bolleboos. Wat mij betreft een mooi woord, maar ik ken verder niemand die het woord tegenwoordig nog gebruikt. Er zijn echter ook ‘nieuwe’ woorden die op een gegeven moment zo zijn ingeburgerd dat vrijwel iedereen ze gebruikt. Goede voorbeelden zijn bijvoorbeeld de woorden ‘plofkip’ en ‘selfie’.

Er zijn ook woorden die gedurende een bepaalde periode relatief veel werden gebruikt, maar die daarna weer (veel) minder gangbaar werden. Neem bijvoorbeeld de woorden ‘bokitoproof’ en ‘blokkeerfries’. Vrijwel niemand gebruikt deze woorden nog anno 2025. Ze sloten destijds mooi aan bij het nieuws, maar het waren absoluut geen blijvers.

De betekenis van een woord kan ik de loop der tijd ook nog enigszins veranderen, maar dat is stof voor een ander verhaal.

Woord van het jaar

Een kleine maand geleden werd bekend dat de verkiezing voor het Woord van het Jaar 2024 niet door zou gaan. Uitgeverij Van Dale koos ervoor om het woord ‘polarisatie’ te bestempelen als het woord van het jaar 2024 (NOS, 2024). Overigens was dit niet de eerste keer dat de verkiezing niet helemaal vlekkeloos verliep.

Wim Daniëls, onder andere bekend van het vernietigen van het taalkundig dramatische koningslied, legde tijdens een uitzending van Bar Laat (van 3 december 2024) de vinger op de zere plek. Het viel hem op dat er in de nominatielijstjes van de afgelopen jaren veel samenstellingen staan. Dat maakt de lijstjes wat hem betreft iets minder interessant. Daar kan ik me wel bij aansluiten. Sommige samenstellingen zijn erg mooi gevonden. Een samenstelling kan een uiterst komisch woord opleveren, maar compleet nieuwe vindingen zijn (ook in mijn beleving) toch specialer.

Mijn eigen inbreng

Ik verwacht niet dat ik op korte termijn de Nederlandse taal zal verrijken met woorden die alom gebruikt gaan woorden, maar wie niet waagt wie niet wint. Onder anderen Marten Toonder, Annie M.G. Schmidt én Van Kooten en De Bie zijn er in geslaagd om nieuwe woorden aan onze taal toe te voegen. Laat mij hieronder ook een eerste poging doen.

1. Idizoli

Dit woord bedacht ik ooit toen ik ’s ochtends vroeg aan het fietsen was. Het is geen typische samenstelling. Eigenlijk is het een verzonnen afkorting die tot een Italiaans klinkend woord is getransformeerd. Een ‘idizoli’ is iemand die zich in het pikkedonker op (of in) een voertuig verplaatst zonder dat hij of zij goed zichtbaar is. ‘Idizoli’ staat voor ‘idioot zonder licht’. Het meervoud van ‘idizoli’ is eveneens ‘idizoli’ aangezien het stukje ‘idi’ ook voor ‘idioten’ kan staan.

2. Oot

Toen ik heel jong was (en ik het woord vogel nog niet kende), wees ik naar vogels terwijl ik het woord ‘oot’ uitsprak. Mocht u klaar zijn met het woord ‘vogel’, dan reik ik u hierbij een leuk alternatief aan. Het meervoud van ‘oot’ zou logischerwijs ‘oten’ moeten zijn.

3. Breucoli

Heeft u ook ooit een leuke bijbaan gehad? Ik werkte een aantal jaren geleden met plezier een aantal uren per week op de AGF-afdeling (aardappelen, groente en fruit) van een bekende supermarktketen. Wanneer er één of meerdere roosjes van een stuk broccoli waren afgebroken en de broccoli er niet meer mooi uitzag, noemde ik het ‘breucoli’. Dit woord is een samensmelting van de woorden ‘breuk’ en ‘broccoli’. Het meervoud zou eveneens ‘breucoli’ zijn.

4. Cobraknul

Een ‘cobraknul’ is een jongen of een jongeman die met zwaar vuurwerk in de weer gaat, zonder dat hij de mogelijke gevolgen van het gebruik van dit zware vuurwerk goed voor ogen heeft. Het meervoud van deze samenstelling is dan uiteraard ‘cobraknullen’.

5. Arnollen

Iemand die aan het ‘arnollen’ is, probeert met goede intenties zijn geloofsovertuiging of gedachtegoed aan de man te brengen zonder dat mensen daar per se op zitten te wachten. Dit verzonnen werkwoord verwijst naar de in 2020 overleden Arnol Kox. Naar de toch wel legendarische straatprediker mag wat mij betreft best wel een woord worden vernoemd. Er zijn meer werkwoorden naar mensen vernoemd. Denk bijvoorbeeld aan boycotten, dotteren, fröbelen of lynchen.

Ik verwacht niet dat één van deze woorden echt gebruikt zal worden. Het bedenken van nieuwe woorden is toch lastiger dan het lijkt. Om heel eerlijk te zijn vind ik ‘cobraknul’ het kansrijkst. Helaas is dat wel weer een samenstelling. Misschien verzint u wel een mooi nieuw woord dat Wim Daniëls kan bekoren.

Bron: