Fabula “Një mbret për bretkosat” është një tregim moralizues i njohur nga Ezopi, i cili trajton temën e qeverisjes dhe kënaqësinë e njerëzve me udhëheqësit e tyre.
Një grup bretkosash jetonte në një pellg dhe dëshironte një mbret për t’i sunduar. Ato iu lutën Zeusit që t’ua dërgonte një udhëheqës. Zeus, për t’i kënaqur, u hodhi në ujë një trung të madh prej druri. Në fillim, bretkosat u trembën nga ai, por kur panë se ai nuk lëvizte dhe nuk bënte asgjë, filluan ta përqeshnin dhe madje të kërcejnë mbi të.
Të pakënaqura, bretkosat iu drejtuan përsëri Zeusit, duke kërkuar një mbret më të fuqishëm dhe më autoritar. Atëherë, Zeus u dërgoi një lejlek. Ky mbret i ri nuk ishte si trungu i heshtur—ai filloi t’i hante bretkosat një nga një. Të tmerruara dhe të penduara, bretkosat iu lutën sërish Zeusit për ta larguar lejlekun, por ai u tha se tani duhej të duronin pasojat e dëshirës së tyre.
Fabula e Ezopit “Një mbret për bretkosat” mbetet një tregim klasik që ndriçon një nga fenomenet më shqetësuese të historisë politike dhe shoqërore: pakënaqësinë popullore që shpie drejt forcimit të regjimeve autoritare dhe krijimit të diktatorëve. Historia e bretkosave që, të pakënaqura me një sundimtar pasiv, kërkojnë një tjetër më të fuqishëm dhe përfundojnë në nënshtrim të dhunshëm, është një reflektim mbi ciklet e pushtetit dhe rreziqet e ndryshimit të pamatur.
Në kontekstin historik dhe politik, ky fenomen ka qenë një nga përsëritjet më të rrezikshme të njerëzimit. Në shumë raste, kur qeveritë e moderuara dhe institucionet demokratike nuk kanë mundur të përmbushin pritshmëritë e popullit, votuesit kanë zgjedhur rrugën e ndryshimit të shpejtë dhe drastik, shpesh pa parashikuar pasojat e tij. Kjo ka sjellë në skenë udhëheqës të fuqishëm dhe populistë, të cilët kanë shfrytëzuar pakënaqësinë për të konsoliduar pushtetin e tyre.
Gjatë historisë, ka pasur raste të panumërta kur pakënaqësia me qeverisjen ekzistuese ka sjellë rritjen e regjimeve autoritare. Një shembull i mirë i njohur është ngritja e Adolf Hitlerit në Gjermani pas krizës ekonomike dhe politike që pasoi Luftën e Parë Botërore. Populli, i lodhur nga varfëria dhe paqëndrueshmëria e Republikës së Vajmarit, mbështeti një udhëheqës të fortë që premtonte rritje kombëtare, por që përfundoi duke instaluar një diktaturë brutale. Një histori e ngjashme ndodhi në Rusi me ngritjen e Josif Stalinit. Pas Revolucionit Bolshevik, aspiratat për barazi dhe drejtësi shoqërore u shndërruan në një sistem totalitar të mbështetur në frikë dhe shtypje. Në të dyja rastet, masa e gjerë popullore kërkoi ndryshim, por ndryshimi erdhi në formën e një regjimi edhe më të egër se ai paraprak.
Sot, demokracia është në rrezik në shumë vende të botës. Populizmi, nacionalizmi ekstrem dhe pakënaqësia me elitën politike po i shtyjnë qytetarët të mbështesin liderë që përpiqen të kufizojnë liritë dhe të përqendrojnë pushtetin. Këto tendenca janë më së shumti të dukshme në Evropë dhe SHBA, ku zhgënjimi me politikat liberale ka shtyrë votuesit drejt ekstremeve.
Zgjedhjet e fundit në Gjermani janë një shembull domethënës. Partia e ekstremit të djathtë AfD (Alternativa për Gjermaninë) ka shënuar rritjen më të madhe elektorale në dekadat e fundit. Pakënaqësia me politikat e qeverisë së Olaf Scholzit, veçanërisht në lidhje me çështjet ekonomike, emigracionin dhe inflacionin, ka nxitur shumë votues të mbështesin këtë parti, e cila dikur konsiderohej në margjinat e politikës gjermane. Rritja e AfD-së tregon se populli gjerman është i lodhur nga status quo-ja dhe po kërkon një ndryshim, por ky ndryshim mund të vijë me pasoja të rënda për demokracinë.
Në SHBA, zgjedhjet e fundit treguan një zhvendosje të madhe të elektoratit djathtas. Shumë votues të zhgënjyer nga administrata e Joe Bidenit, veçanërisht për shkak të problemeve ekonomike dhe çështjeve të sigurisë kufitare, vendosën të mbështesin Donald Trumpin, megjithëse ai kishte bërë përpjekje për të mos njohur rezultatin e zgjedhjeve të vitit 2020. Rikthimi i tij ne pushtet tregon se një pjesë e madhe e popullsisë është e gatshme të mbështesë një lider që ka sfiduar institucionet demokratike, për sa kohë që ai premton të adresojë shqetësimet e tyre të përditshme.
E njëjta tendencë po vërehet edhe në vende të tjera evropiane. Në Francë, Marine Le Pen ka fituar mbështetje të madhe mes klasës punëtore dhe atyre që ndihen të lënë pas nga globalizimi. Në Itali, Giorgia Meloni dhe partia e saj e ekstremit të djathtë kanë ardhur në pushtet me premtime për politika të ashpra ndaj emigrantëve dhe një rikthim te “vlerat tradicionale.” Në Hungari dhe Poloni, qeveritë kanë forcuar pushtetin duke minuar pavarësinë e gjyqësorit dhe duke kufizuar liritë e medias, me justifikimin se po mbrojnë interesat kombëtare kundër elitave globale.
Shqipëria ndodhet në një situatë interesante dhe të ndërlikuar politike, ndërsa afrohen zgjedhjet. Në njërën anë, pushteti aktual duket se po shtrëngon gjithnjë e më shumë kontrollin mbi vendin, duke demonstruar shenja të autoritarizmit në rritje. Nga ana tjetër, opozita tradicionale paraqet një alternativë të vjetër dhe të njohur, e cila, për shumë njerëz, nuk ofron asgjë të re. Një “lejlek plak”, i cili ka qenë në skenë për dekada, është gati të rikthehet në garë, por jo si shpëtimtar, por si një lojtar i vjetër me uri edhe më të madhe.
Në këtë klimë të polarizuar, qytetarët shqiptarë përballen me një dilemë të vështirë: të zgjedhin mes stabilitetit të një pushteti të fortë, që shpesh kufizon demokracinë, apo të kthehen te një opozitë që ka treguar më parë dështimet e saj? Por a është kjo një zgjedhje e vetme? Apo është koha që shoqëria të kërkojë alternativa të reja?
Në skenën politike po shfaqen forca të reja, parti të vogla dhe iniciativa të ndryshme që pretendojnë të ofrojnë një vizion ndryshe për Shqipërinë. Edhe pse historia politike na ka mësuar se shpesh këto lëvizje mund të jenë iluzione të përkohshme ose thjesht derivime të aktorëve të vjetër, qytetarët kanë të drejtën dhe detyrën të shqyrtojnë çdo mundësi të re. Sepse, nëse nuk e dimë ende sa të reja janë këto parti, një gjë është e sigurt: dimë mirë se kush përfaqëson të vjetrën.
Një klasë politike e mbërthyer mes dy poleve të zakonshme nuk mund të jetë më e vetmja alternativë. Nëse shqiptarët dëshirojnë ndryshim të vërtetë, ata duhet të kërkojnë opsione që nuk përsërisin të njëjtat skema dhe të njëjtat figura. Sepse demokracia nuk është zgjedhja mes dy të këqijave, por mundësia për të gjetur diçka më të mirë.
Zgjedhjet e ardhshme nuk janë thjesht një garë për pushtet midis dy grupeve politike, por një mundësi për qytetarët që të reflektojnë mbi të ardhmen e Shqipërisë. A do të vazhdojmë të pranojmë të njëjtën skenë politike, apo është koha për të eksperimentuar me alternativa të reja?
Në fund, vendimi u takon votuesve. Por një gjë mbetet e qartë: kush zgjedh të vjetrën, nuk duhet të habitet nga rezultatet e njohura. Kush kërkon diçka të re, duhet të jetë i gatshëm të ndërmarrë rreziqe dhe të kërkojë më shumë transparencë, integritet dhe përfaqësim të vërtetë. Shqipëria nuk mund të mbetet peng e të kaluarës, por as nuk mund të hidhet në krahët e një të ardhmeje të pasigurt pa menduar mirë.
Siç tregon fabula e Ezopit, njerëzit shpesh kërkojnë ndryshim pa parashikuar pasojat afatgjata. Në momente krizash, emocionet e forta dhe nevoja për ndryshim mund të sjellin zgjedhje të rrezikshme. Prandaj, mbrojtja e demokracisë kërkon vëmendje të vazhdueshme, pjesëmarrje qytetare të informuar dhe institucione të forta që mund të parandalojnë kthimin drejt autoritarizmit. Historia na mëson se ata që dorëzojnë liritë e tyre në kërkim të sigurisë absolute shpesh përfundojnë pa asnjë prej tyre.Besoj e mbajme mend vite te kaluara, kur per te hequr Berishen nga pushteti, doli parrulla” Edhe sikur te bashkohen te gjitha qelbesirat ” . Prandaj, për të mos përsëritur gabimet e së shkuarës, duhet të jemi vigjilentë, të mbrojmë vlerat demokratike dhe kur i kemi provuar lejleket qe s’kane te ngopur, duhet të kërkojmë “një mbret të ri “.
