Elon Musk, një figurë që mishëron vizionin teknologjik dhe ambicien e shekullit XXI, po kalon kufijtë e rolit tradicional të një sipërmarrësi. Me ndikimin e tij të madh mbi rrjetet sociale, energjinë e pastër dhe hapësirën, ai është shndërruar në një aktor politik jozyrtar, duke ngjallur shqetësime globale mbi rolin e tij në formësimin e demokracisë. Por a mundet një sipërmarrës vizionar të bëhet një rrezik për demokracinë? Për ta kuptuar këtë, duhet të analizojmë shembuj nga historia dhe të ndjekim teorinë mbi marrëdhënien mes pushtetit dhe demokracisë.
Teoricienë të demokracisë kanë argumentuar se pushteti i pakontrolluar dhe mungesa e transparencës mund të kërcënojnë parimet demokratike. Sipas tyre demokracia funksionon kur institucionet janë të hapura dhe mbahen të përgjegjshme nga qytetarët. Por kur një individ ose entitet privat fiton ndikim të pakontrolluar në çështje publike, balanca e pushtetit prishet dhe demokracia mund të zbehet. Elon Musk, përmes rrjetit social “X” dhe kompanive si Tesla dhe SpaceX, kontrollon platforma dhe teknologji që ndikojnë miliona njerëz në mbarë botën. Sulmet e tij publike ndaj liderëve të zgjedhur demokratikisht, përkrahja e tij për forcat populiste dhe përdorimi i rrjeteve sociale për të promovuar narrativa të njëanshme janë shembuj konkretë të mënyrës se si pushteti privat mund të ndërhyjë në politikë dhe të destabilizojë demokracinë.
Historia ofron disa shembuj se si individë ose kompani me pushtet ekonomik kanë ndikuar negativisht mbi demokracinë. Në fund të shekullit XIX, familje si Rockefeller qe dominonte industrinë amerikane, duke përdorur pasurinë dhe ndikimin e tyre për të ndikuar në politikën publike. Përpjekjet e tyre për të ruajtur monopolin shpesh minuan demokracinë, derisa ligje si Akti Sherman për Antitrust u prezantuan për të rikthyer balancën. Po ashtu, manjati i medias William Randolph Hearst përdori gazetat e tij për të ndikuar në opinionin publik dhe për të nxitur politika të caktuara, duke demonstruar fuqinë e një individi për të deformuar demokracinë përmes kontrollit të narrativave publike. Një shembull tjetër vjen nga Italia, ku Benito Mussolini bashkëpunoi me industrialistë për të konsoliduar pushtetin, duke treguar sesi ndërhyrja e kapitalit privat mund të ndihmojë autoritarizmin.
Në rastin e Muskut, shqetësimi buron nga përmasat globale të fuqisë së tij. Përmes rrjetit social “X,” Musk ka kapacitetin të formësojë diskursin publik. Në disa raste, ai ka mbështetur narrativat e ekstremit të djathtë, duke polarizuar më tej opinionin publik dhe duke nxitur destabilizim politik në vende demokratike si Gjermania dhe Franca. Ndërkohë, kontrolli i tij mbi teknologjinë e internetit satelitor Starlink, e cila ka ndihmuar Ukrainën në luftën kundër Rusisë, ka ngritur pyetje mbi atë se kush vendos për përdorimin e saj. Vendimi i tij për të kufizuar qasjen e Ukrainës në disa raste tregon sesi teknologjia e tij mund të përdoret për të ndikuar politikën globale. Për më tepër, përkrahja e hapur për liderë si Viktor Orbán ose partitë e ekstremit të djathtë tregon një përpjekje për të ndërhyrë në proceset demokratike të vendeve të tjera, duke promovuar forca që shpesh sfidojnë parimet bazë të demokracisë liberale.
Në teori, një sipërmarrës vizionar si Musk mund të shërbejë si një katalizator për inovacion dhe përparim. Por kur ky vizion shtrihet në politikë pa mbikëqyrje institucionale, ai rrezikon të shndërrohet në një kërcënim për demokracinë. Musk, si një “pushtet supranacional jo-shtetëror,” sfidon balancat tradicionale të sistemit demokratik, duke vënë në pikëpyetje nëse institucionet demokratike janë të përgatitura për të përballuar figura të tilla. Siç kanë argumentuar troricienë të njohur demokracia mbështetet mbi përgjegjshmërinë dhe kufizimin e pushtetit. Nëse Musk nuk mbahet përgjegjës për veprimet e tij politike dhe ekonomike, ai mund të përshpejtojë erozionin e demokracisë globale. Historia na mëson se kur individët privatë fitojnë pushtet të pakontrolluar, demokracia vuan. Pyetja mbetet: A do të jetë Musk një forcë për të mirën globale apo një rrezik për demokracinë? Përgjigjja do të varet nga veprimet e tij dhe aftësia e institucioneve për të ruajtur balancat demokratike.
