የአሜሪካ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር አንቶኒ ብሊንከን ቅዳሜ በሰጡት መግለጫ፣ አገራቸው ከሶሪያ ልዩ ልዩ ኃይሎች ቀጥተኛ ግንኙነት ማድረጓን ተናግረዋል፡፡ እ.ኤ.አ. ዲሴምበር 7 በሃያት ታህሪር አል ሻም የሚመራ የታጣቂዎች ቡድን ዋና ከተማዋን ደማስቆን ከተቆጣጠረና አገሪቱን ለ24 ዓመት የመሩት በሽር አል አሳድ ወደ ሩሲያ በመሄድ ጥገኝነት እንዳገኙ ከተነገረ ጀምሮ፣ መላው የሶሪያ ሕዝብ ደስታውን በፈንጠዚያ ሲገልጽ ከርሟል፡፡ ባለፈው ዓርብ የአሳድን መገልበጥ አንደኛ ሳምንት በማስመልከት በደማስቆ የታየው ትዕይንት ለየት ብሎ ውሏል፡፡ ሕዝቡ ወደ መንገድ በመውጣት ጨፍሯል፣ ርችቶች የደስታውን ድባብ አድምቀዋል፡፡
ሆኖም የመካከለኛው ምሥራቅ ነገር ወትሮም የማይሆንላት አሜሪካ ሁኔታው ለሽብርተኝነት መስፋፋት ቀዳዳዎችን ሊፈጥር ይችላል የሚል ሥጋት አድሮባታል፡፡ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅትም የሥጋቱ ተካፋይ ነው፡፡ ለሶሪያ የተመድ ልዩ መልዕክተኛ ጌይር ፔደርሰን፣ ‹‹ደማስቆ ከገቡ ታጣቂዎች ጉልህ የሆነው ሃያት ታህሪር አል ሻም እንደሆነ እናውቃለን፡፡ ሆኖም ይህ ቡድን ብቸኛው ኃይል አይደለም፤›› ሲሉ ተደምጠዋል፡፡ እንደ እሳቸው ከሆነ፣ ምንም የተረጋገጠ ጉዳይ የለም፡፡
ቅዳሜ የዮርዳኖስ፣ የሳዑዲ ዓረቢያ፣ የኢራቅ፣ የሊባኖስ፣ የግብፅ፣ የተባበሩት ዓረብ ኤምሬትስ፣ የባህሬንና፣ የካታር የውጭ ጉዳይ ሚኒስትሮች የቀይ ባህር ወደብ ከተማ በሆነችው የዮርዳኖሷ አቃባ ተሰብስበው ነበር፡፡ ባወጡት የአቋም መግለጫም፣ ‹‹በአዲሱ የሶሪያ መንግሥት ሁሉም የፖለቲካና ማኅበራዊ ስብስብ መካተትና ተጠሪነት ሊኖረው ይገባል፤›› በማለት የትኛውም የጎሳ፣ የቡድን ወይም የሃይማኖት መድልዎ እንዳይኖር ተማፅነዋል፡፡
ስምንቱም የዓረብ ሊግ አገሮች በአንድ ድምፅ የሶሪያን ሰላማዊ ሽግግር እንደሚደግፉ ቃል ገብተዋል፡፡ አዲስ የሚመሠረተው የሶሪያ መንግሥት አካታች መሆን እንደሚኖርበት በአጽንኦት አሳስበዋል፡፡
እስራኤል የአሳድን መገርሰስ ተከትሎ በሶሪያና በእስራኤል ድንበር መካከል ተከልሎ የቆየውን ነፃ ቀጣና ጥሳ በመግባት የሶሪያን መሬቶች ይዛለች፡፡ ለበርካታ ተከታታይ ቀናት በበርካታ የሶሪያ ከተሞች የሚገኙ ወታደራዊ ይዞታዎችን በአየር ደብድባለች፡፡ ነፃ ቀጣናው ለሃምሳ ዓመታት ፀንቶ የቆየ ነበር፡፡ እ.ኤ.እ. ከዲሴምበር 9 እስከ 11 ድረስ 480 የአየር ጥቃቶች ፈጽማለች፡፡
በድብደባው በበርካታ የሶሪያ ከተሞች ያሉ ስትራቴጂካዊ የጦር ክምችቶች ዒላማ ተደርገዋል፡፡ የእስራኤል ባህር ኃይል የሶሪያን መርከቦች መልህቅ በጣሉበት አውድሟል ሲል ሲኤንኤን የእስራኤል መከላከያ ሚኒስትር እስራኤል ካትዝን ጠቅሶ ዘግቧል፡፡ ጠቅላይ ሚኒስትር ቤንያሚን ኔታንያሁ የአሳድን ከሥልጣን መወገድ ለሶሪያ የዴሞክራሲ ሥርዓት ጅማሮ መሠረት የጣለ ነው ብለው ሲናገሩ ተደምጠዋል፡፡
እንደ እሳቸው፣ አገራቸው በሂዝቦላህ፣ በሃማስና በኢራን ላይ ያደረገቻቸው መጠነ ሰፊ ጥቃቶች የአሳድ መንግሥት ውጫዊ ድጋፍ እንዳያገኝ በማድረግ የ54 ዓመቱ ሥርወ መንግሥት እንዲገረሰስ ጉልህ ድርሻ አበርክተዋል፡፡
እስራኤል ጎላን ሃይትስ ተብሎ በሚጠራ ሥፍራ ጦሯን እያስፋፋችና ይዞታዎችን እያጠናከረች እንደምትገኝ በዘገባዎች ተመልክቷል፡፡
ሴፋ ሴሰን በኒውዮርክ ሮቼስተር በናዝሬት ዩኒቨርሲቲ የታሪክ፣ የፖለቲካና የሕግ ዓለም አቀፍ ጥናቶች መርሐ ግብር ዳይሬክተርና ረዳት ፕሮፌሰር ናቸው፡፡ ሪፖርቶች እንደሚጠቁሙት በሽር አል አሳድ ሥልጣናቸውን በገዛ ፈቀዳቸው ከለቀቁ በኋላ ነበር አገር ጥለው የኮበለሉት፡፡ ትተዋት የሄዷት አገር ግን ምን ትመስላለች? ከዚህ በኋላስ ምን ይሆን ይሆን? ሲሉ ይጠይቃሉ፡፡
‹‹በመካከለኛው ምሥራቅ ደኅንነት የተካንሁ እንደ መሆኔ ከአሳድ ባሻገር ወዳለችው ሶሪያ ለመድረስ ለሚደረገው ሽግግር የሁሉም ተፃራሪ ኃይሎች በአንድ መቆም መቻል ወሳኝ ነው፡፡ የእርስ በርስ ጦርነቱ እ.ኤ.አ. 2011 ከተጀመረ አንስቶ በተለያዩ ጎራ የተሠለፉ በርካታ የሶሪያ ኃይሎች በርዕዮተ ዓለም ብሎም በውጭ አጋዦች ፍላጎቶች አኳያ የተከፋፈሉና የተበታተኑ ሆነው ቆይተዋል፣ አሁን ድል ያደረጉ ቢሆኑም ያ እውነታ ቀጥሏል፤›› ይላሉ ሴሰን፡፡
የሶሪያ የእርስ በርስ ጦርነት 13 ዓመታት የቆየ ቢሆንም፣ እ.ኤ.አ. በ2020 በሩሲያና በቱርኪዬ ሸምጋይነት በተደረገው ተኩስ አቁም የጦር ጉሰማውና ጉሸማው በእጅጉ ተቀዛቅዞ ቆይቷል፡፡ በአዲስ መልክ ከኢድሊብ የተነሳው የሃያት ታህሪር አል ሻም ጦር በ11 ቀናት አሌፖን፣ ሃማን፣ ሆምስንና ሌሎች ቁልፍ ከተሞችን በመቆጣጠር ዲሴምበር 7 ደማስቆን በመቆጣጠር የአሳድን መንግሥት ግብዓተ መሬት አወጀ፡፡
ይህ መብረቃዊ ለውጥ ከተለያዩ ጎራዎች ተሠልፈው ድጋፍ ያቀርቡ ለነበሩ አገሮች ይዞ የመጣቸው ጎምዛዛ ጥያቄዎች አሉ፡፡ ለኢራንና ለሩሲያ የአሳድ መውደቅ ክልላዊ ጥቅሞቻቸውን ያኮላሻል፡፡ የተለያዩ ተቃዋሚ ኃይሎችን ይደግፉ ለነበሩት ቱርኪዬና አሜሪካ ሁኔታው ተግዳሮቶች ይዞ ነው የመጣው፡፡ ቱርኪዬ፣ ኢራን፣ አሜሪካና ሩሲያ በሶሪያ የእርስ በርስ ጦርነት ቀንደኛ ተዋንያን ነበሩ፡፡ አሳድን የጣለው ጥቃት የተሰነዘረው የአሳድ ቁልፍ አጋሮች ሩሲያ፣ ኢራንና የሊባኖሱ ሂዝቦላህ ተወጥረው በቀጠሉበት ወቅት ነው፡፡ ሩሲያ በዩክሬን ተወጥራለች፣ ኢራንና ሂዝቦላህ ደግሞ በእስራኤል፡፡ እንደ ምሁሩ አባባል፣ ሂዝቦላህ ለአሳድ ተዋጊዎችን ሳይቀር ያቀርብ የነበረ ሲሆን፣ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ግን ያን ማድረግ የሚችል አልሆነም፡፡
በዲሴምበር 2 ተቃዋሚዎች ለጥቃት ሲንቀሳቀሱ ነበር ሩሲያ በታርተስ የሚገኘውን ስትራቴጂካዊ የባህር ኃይል የጦር ይዞታዋን መቀነስ የጀመረችው፡፡ ‹‹በሶሪያ የኢራንና የሩሲያ ተፅዕኖ የመቀነስ ጉዳይ ለአሜሪካ መልካም አጋጣሚ እንደሚሆን አሌ የሚባል አይደለም፤›› ይላሉ ሴሰን ዘ ኮንቨርሴሽን በተባለ ድረ ገጽ በታተመ መጣጥፋቸው፡፡
በቅርቡ ሃያት ታህሪር አል ሻም ላደረገው ጥቃት የሶሪያ ብሔራዊ ጦር (Syrian National Army) ተባባሪ ነበር፡፡ የሶሪያ ብሔራዊ ጦር የተሰኘው የታጣቂዎች ቡድን በቱርኪዬ የሚታገዝ ነው፡፡ አሜሪካ ደግሞ ለሃያት ታህሪር አል ሻም እንዲሁም በሰሜን ምሥራቅ ሶሪያ ግዛት ለሚንቀሳቀሰው የኩርዶች ታጣቂ ቡድንም ድጋፍ ስታደርግ ቆይታለች፡፡ አሜሪካ በዚሁ የኩርዶች ይዞታ የጦር ካምፕ አላት፡፡ በመሆኑም በሃያት ታህሪር አል ሻም፣ በኩርዶች በሚመራው የሶሪያ ዴሞክራሲያዊ ኃይሎችና ሌሎች ታጣቂዎች ግጭቶች ሊፈጠሩ የሚችሉባቸው ሁኔታዎች አሉ፡፡ ሴሰን እንደሚሉት፣ ታጣቂዎች እርስ በርስ ሊያደርጉ የሚችሏቸው ግጭቶችና ከአሜሪካ ጦር አባላት ጋር ሊኖር የሚችል መቆራቆስ፣ በሶሪያ ለሠፈሩ 900 ያህል የአሜሪካ ጦር አባላት የሥጋት ምንጭ ነው፡፡
‹‹ሶሪያ በአሁኑ ወቅት የተከፋፈለች አገር ናት፣›› ያሉት ምሁሩ፣ ለዚህም እንደ ማስረጃ የሚጠቅሱት የአሳድን መኮብለል ተከትሎ የተለያዩ የሶሪያ ታጣቂ ኃይሎች ከዚህ በፊት የመንግሥት ይዞታ ሥር የነበሩ የተለያዩ አካባቢዎችን መቆጣጠራቸውን ነው፡፡
የሰሜን ምዕራብ ሶሪያ በሃያት ታህሪር አል ሻምና በቱርኪዬ በሚታገዘው የሶሪያ ብሔራዊ ጦር ቁጥጥር ሥር ነው፡፡ ሰሜንና ምሥራቅ ሶሪያ ደግሞ በኩርዶች በሚመራው የሶሪያ ዴሞክራሲያዊ ኃይሎች ቁጥጥር ሥር ወድቀዋል፡፡
የሶሪያ ብሔራዊ ጦርና ሃያት ታህሪር አል ሻም ከሶሪያ ዴሞክራሲያዊ ኃይሎች ጋር ያላቸው ግንኙነት ውስብስብ ከመሆኑም ባሻገር፣ አንዳንዴም ተፃራሪ ነው የሚሉት ምሁሩ፣ እነዚህ ግንኙነቶች የሚቃኙት በርዕዮተ ዓለም፣ በመሬት ይዞታና በስትራቴጂካዊ ልዩነቶች ነው ሲሉም ይሞግታሉ፡፡ ‹‹በቱርኪዬ የሚመራው የሶሪያ ብሔራዊ ጦር ብዙ ጊዜ ከሶሪያ ዴሞክራቲክ ኃይሎች ጋር በቀጥታ ይጋጫል፡፡ ቱርኪዬ የሶሪያን ዴሞክራቲክ ኃይሎች ሽብርተኛ ብላ የምትፈርጅ ሲሆን፣ ለአራት አሥርት ዓመታት በደቡባዊ ቱርኪዬ ስትወጋ የቆየችውን የኩርዲስታን ሠራተኞች ፓርቲ ተቀጥላ እንደሆነ ትቆጥራለች፤›› ይላሉ፡፡
‹‹ይህ በአሳድ ተቃዋሚዎች ጎራ ያለ ክፍፍል መንግሥት የመመሥረትና በሶሪያ ዘላቂ መረጋጋት ለማስፈን የሚኖራቸውን አቅም ሊያዳክም ይችላል፤ ‹የኢራን የሺአ ሩብ ጨረቃ› (Shia Crecent) የተሰኘ ታላቁ ስትራቴጂ ከሽፏል፤›› ይላሉ፡፡ የናዝሬቱ ዩኒቨርሲቲ የፖለቲካ፣ የሕግና የታሪክ ሊቅ፡፡ ይህ ስትራቴጂ ቴህራንን በባግዳድና በደማስቆ ከኩዌት በማስተሳሰር የሱኒ እስላማዊ ዘውግን መገዳደር እንደነበርም ይጠቁማሉ፡፡
እንደ ሴሰን፣ የአሳድ መልቀቅ ለዋሽንግተን ያስገኘው ተስፋ ተጥሎበት የነበረ ውጤት የለም፡፡ የሚሉት ሴሰን አሜሪካ በሶሪያ ውስጥ የኢራንንና የሩሲያን ተፅዕኖ ለማጫጨት ትኩረት ሰጥታ የነበረ ቢሆንም፣ እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስ አሳድን የማስወገድ አዝማሚያ አልነበራትም፡፡ እንዲያውም በዲሴምበር መግቢያ ላይ ተሰናባቹ የአሜሪካ ፕሬዚዳንት ጆ ባይደን አሳድ ከኢራንና ከሂዝቦላ ጋር ያላቸውን ግንኙነት የሚያቋርጡ ከሆነ አስተዳደራቸው በሶሪያ ላይ የጣለውን ማዕቀብ እንደሚያነሳ ጠቁመው ነበር፡፡
ይህ በእንዲህ እንዳለ የቱርኪዬ የመከላከያ ሚኒስትር ያሳር ጉለር እሑድ በሰጡት መግለጫ፣ አገራቸው በአማፅያኑ ለሚመራው አዲሱ የሶሪያ መንግሥት የጦር ድጋፍ ለማድረግ ዝግጁ እንደሆነች ጥያቄው ግን ከተቀባዩ ወገን መቅረብ እንዳለበት ጠቁመዋል፡፡
‹‹ለአዲሱ አመራር ዕድል ሊሰጠው ይገባል፣›› በማለት ቱርኪዬ አስፈላጊ ሆኖ ከተገኘ ድጋፍ ለማድረግ ዝግዱ ነች ማለታቸውንም የቱርኪዬ መንግሥታዊ የዜና አገልግሎትና ሌሎች የአገሪቱ መገናኛ አውታሮች ዘግበዋል፡፡
በምዕራቡ ዓለም እየተፈሩ ካሉ ጉዳዮች አንዱ ሃያት ታህሪር አል ሻም ቀድሞ አልቃይዳ በመባል ከሚታወቀው የሸብር ቡድን ጋር የነበረው ጉድኝት ነው፡፡ በርካታ የምዕራብ መንግሥታት ይህን የሶሪያ አማፂ ቡድን የአልቃይዳ ቅርንጫፍ ነው በማለት ‹‹አሸባሪ›› በሚል ሰይመውት ቆይተዋል፡፡
ቡድኑ በአቋሙ እየለዘበ እንደመጣ ግን በገቢርም፣ በነቢብም በግልጽ እየተስተዋለ መሆኑን የፖለቲካ ሊሂቃን ይስማማሉ፡፡
- ጥንቅር በአዲስ ጌታቸው
